Lady on bench in Westfries museum in Hoorn
© Ernst Wagensveld via NBTC
In samenwerking met onze partners

Dutch Era

Nederland als wereldmacht

The Dutch Era

Hoe Nederland de wereld veroverde

Heden en verleden

Ga mee op reis, terug in de tijd naar de 17e eeuw. Naar de meesterlijke schilderkunst, de ontdekking van de wetenschap en de historische steden waar elke klinker zijn eigen verhaal heeft. Want in deze periode speelden wij Nederlanders een hele grote rol in de wereldgeschiedenis, zo niet de grootste. We waren een wereldmacht in al haar facetten. Zowel in positieve als negatieve zin.

Haarlem

Want naast het ontstaan van onze meesterlijke schilderkunst, prachtige historische steden en de ontwikkeling van de wetenschap, was het ook een tijd van geweld. Niet zelden werd onze rijkdom verworven met onderdrukking en slavernij. Voortschrijdend inzicht leert dat erkenning van die grote pijnpunten onze geschiedenis rijker maakt. We moeten ervan leren en alleen al daarom is The Dutch Era zo interessant.

Dutch Era Dordrecht façade Voorstraat

Van kenmerkende grachtenpanden tot standbeelden en musea. The Dutch Era is verweven met onze cultuur en is op allerlei manieren terug te vinden in ons landschap.

Gouden Eeuw?

In steden als Delft, Leiden, Dordrecht, Enkhuizen en Hoorn worden heden en verleden op een prachtige en interessante manier gecombineerd. De opmerkelijkste historische grachtenpanden staan naast zeer boeiende musea die The Dutch Era van de nodige duiding voorzien.

Dutch Era Dordrecht Wolwevershaven Damiatebrug

Naast aandacht voor alle pracht en praal is er gelukkig ook voldoende aandacht voor de negatieve kant van deze periode, want misschien ken je de 17e eeuw wel als ‘De Gouden Eeuw’. Vanwege onze grootschalige slavenhandel, het koloniale geweld en de uitbuiting en onderdrukking van veel volkeren is dat eigenlijk een veel te rooskleurige term: dat feit kunnen en willen we anno nu niet meer negeren.

VOC ship Scheepvaartmuseum Amsterdam

Tegelijkertijd was de toenmalige ‘Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden’ een absolute wereldmacht en koploper op het gebied van de schilderkunst, wetenschap en handel. Ervoor en erna hebben we eigenlijk nooit meer zo’n bloeiperiode gehad: we waren misschien wel het rijkste land van de wereld. Die wisselwerking tussen goed en kwaad heeft ervoor gezorgd dat we anno 2022 liever de term Dutch Era bezigen. Waarom? “In de term Dutch Era zit geen waardeoordeel, die laat ruimte voor de keerzijde van een medaille. De term Gouden Eeuw doet dat niet”, aldus Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum in Hoorn.

Westfries Museum Hoorn artwork 'Anatomy Lesson'
In de 17e eeuw waren we misschien wel het rijkste land van de wereld.
Westfries Museum Hoorn science

Eerste multinational

Tijdens de Dutch Era richtten we onder meer de eerste multinational op: de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). Het doel? Sterker staan tegenover vijanden als Portugal en Spanje. Daar slaagden we goed in - en de VOC wordt alom gezien als een geslaagde handelsonderneming - maar in de praktijk was het succes helaas ook te danken aan militair geweld.

Rijksmuseum Boerhaaven Leiden wordmap Blaeu

Deze donkere kant van onze geschiedenis was lange tijd onderbelicht en krijgt (gelukkig) steeds meer aandacht. Zo’n beetje elk denkbaar museum over de 17e eeuw heeft wel een uitgebreide sectie waar onze bijzondere successen en het koloniale verleden naast elkaar bestaan.

VOC ship in Amsterdam with cannons

Arts

Schilderachtig Nederland

Elke stad zijn schilder

Dordrechts Museum Albert Cuyp

Heb je het over de Dutch Era, dan heb je het ook over de Nederlandse schilderkunst. Waar in Nederland je ook bent, grote kans dat er in de 17e eeuw een schilder opdook die tegenwoordig de titel ‘Hollandse Meester’ heeft. Roep je Dordrecht, dan luidt het antwoord Aelbert Cuyp. Ben je in Haarlem, dan ontkom je niet aan Frans Hals. Delft heeft Johannes Vermeer en… Zo kunnen we nog wel even doorgaan.

Meer dan vijf miljoen schilderijen zijn er in dit tijdperk gemaakt op meesterniveau. Haarlem, Delft, Dordrecht, Middelburg, Leiden en Amsterdam waren de belangrijkste steden van deze meesterkunst. Met Rembrandt, Frans Hals en Johannes Vermeer in de hoofdrollen.

Wist je dat?

Het beroemde schilderij De Vaandeldrager van Rembrandt is in 2022 voor meer dan 175 miljoen euro in handen is gekomen van de Nederlandse staat?

Typerend voor bijvoorbeeld de geschiedenis van Haarlem is het verhaal van Frans Hals, de Haarlemse schilder die met zijn losse, gedurfde penseelstreken voor een vernieuwende stijl zorgde. In het Frans Halsmuseum zijn liefst twaalf werken van hem te aanschouwen. Leiden is niet alleen de stad van de wetenschap, maar ook de plek waar Rembrandt in zijn jonge jaren woonde. Op visitleiden.nl vind je een wandeling waarbij je in de voetsporen van deze grootmeester treedt.

1500 actieve schilders telde Nederland in de 17e eeuw

Enkele van de internationaal belangrijkste kunstenaars van hun tijd, zoals Aelbert Cuyp, Ferdinand Bol en Nicolaes Maes, werkten in Dordrecht. In het Dordrechts Museum zijn onder andere het beroemde 'Zelfportret op dertigjarige leeftijd' en 'De Luistervink van Nicolaes Maes' te bekijken. Absoluut een bezoek waard. Lees alles over de Hollandse Meesters

Dordrecht Museum self-portrait of Ferdinand Bol

Science

Dé grote kennisexplosie

Hoofdrol­speler: Antoni van Leeuwenhoek

Delft Oude Delft fencing portrait Antoni van Leeuwenhoek

Toen Nederland als klein landje tijdens de Dutch Era een handelsmacht van jewelste werd leverde dat ook internationaal befaamde wetenschappers op. Vastgeroeste ideeën over hoe de wereld in elkaar stak, kwamen door het contact met andere culturen op losse schroeven te staan. De Dutch Era was één grote kennisexplosie waar we nu nog steeds de vruchten van plukken.

Antoni van Leeuwenhoek is een van de hoofdrolspelers van die tijd. Een autodidact die door zijn zelfgemaakte lenzen dingen zag die mensen nooit eerder hadden gezien. In 1677 onderzoekt hij onder andere zijn eigen sperma en ziet door zijn lens een menigte diertjes met hun staartje bewegen. Van Leeuwenhoek constateert dat deze spermatozoïden levensdragers moeten zijn en dus zorgen voor het nageslacht. De eitjes van de vrouw dienden ‘slechts’ als voedselleverancier.

Wist je dat?

Antoni van Leeuwenhoek berekende dat er maximaal 13,4 miljard mensen op onze aarde kunnen rondlopen? Momenteel zijn dat er 8 miljard.

Befaamde weten­schappers

Maar neem bijvoorbeeld ook wetenschapper en arts Bernardus Paludanus, die in Enkhuizen woonde en wereldberoemd werd met zijn exotische voorwerpen die hij meebracht van zijn reizen.
Of de professor anatomie en hoogleraar plantkunde Frederik Ruysch die nieuwe conserveringstechnieken ontwikkelde waarmee hij menselijk delen op sterk water zette en beter kon bestuderen. Ruysch ontdekte onder andere dat het lymfevatenstelsel kleppen had en een oog een slagader.

Rijksmuseum Boerhaaven anatomy

En natuurlijk moet Christiaan Huygens worden genoemd: de grootste wetenschapper die Nederland heeft voortgebracht. Een genie op uiteenlopende gebieden. Natuurkunde, sterrenkunde, muziek en techniek; op alle fronten deed hij uitvindingen, waarvan een groot aantal voorbeelden te bewonderen zijn in Rijksmuseum Boerhaave. Zo was hij uitvinder van het slingeruurwerk dat bestond uit gewichten en een slinger. Hiermee kon de tijd exacter worden gemeten, maar ook de beweging van planeten preciezer vastgesteld. Samen met zijn broer maakte hij steeds grotere telescopen waardoor hij een nieuw hemellichaam ontdekte: de maan Titan van Saturnus. Aan de hand van al die kennis, maakte Huygens ook zijn eerste kleine planetarium.

Rijksmuseum Boerhaaven Leiden planetarium

Ik wil nóg meer weten over de Dutch Era en wetenschap. Waar kan dit?

  • Onze tip voor 'Leiden'

    Leiden young Rembrandt school (De Latijnse School)

    Leer over de vondsten van Christiaan Huygens in het prachtige Rijksmuseum Boerhaave. Maar bekijk ook het oudste planetarium ter wereld met een centrale positie voor de zon, de verhalen over de landkaarten van Blaeu en de natuurtekeningen van Maria Sibylla Merian, allemaal pronkstukken uit die tijd.

    Lees meer

    Bekijk ook onze suggesties voor:

  • Onze tip voor 'Delft'

    Dutch Era Delft Museum Prinsenhof

    Delft ademt historie. Wandel bijvoorbeeld langs het geboortehuis van Antoni van Leeuwenhoek en het bakkerscafé Van Maanen, de plek waar hij op 91-jarige leeftijd overleed. Ga door naar Museum Prinsenhof Delft waar in 2013 toevallig de oudste telescoop van de 17e eeuw werd gevonden: een buisje van 10 cm lang dat aanvankelijk voor een kogelhuls werd aangezien. Museum Prinsenhof Delft verhaalt daarnaast over Willem van Oranje, over de mooiste kunst in 17e eeuw en, natuurlijk, over het ontstaan van Delft Blauw aardewerk.

    Lees meer

    Bekijk ook onze suggesties voor:

  • Onze tip voor 'Dordrecht'

    Dordrecht New harbor and Grote Kerk sitting at the water's edge

    In 1572, een eeuw voor de Dutch Era, wordt in Dordrecht de eerste vrije statenvergadering met twaalf steden gehouden. Een eerste stap op weg naar onze grondwet. In 1648 speelden zich in de statenzaal van het Augustijnenklooster de vredesonderhandelingen met Spanje af. Dit Augustijnenklooster in het vernieuwde Hof van Nederland is absoluut een bezoek waard.

    Lees meer

    Bekijk ook onze suggesties voor:

Cities

Handelsgeest als architect

Rijkste land van de wereld

Dordrecht Grotekerksbuurt
Karakteristieke stadsgezichten schrijven mee aan de wereld-geschiedenis.

Het ontstaan van de Dutch Era is een drietrapsraket. Onze avontuurlijke handelsgeest maakte dat we de wereld verkenden, en daardoor ontstond een enorme economische bloei. Op zijn beurt leidde dat weer tot de vorming van fraaie binnensteden. Water werd in land veranderd, veengebieden werden afgegraven, ons landschap ging letterlijk op de schop in ruil voor grotere steden. De Dutch Era wordt gekenmerkt door karakteristieke stadsgezichten van gecombineerde woon- en pakhuizen. Smalle, diepe en hoge gebouwen met luiken, gelegen aan het water waar goederen uit Azië werden opgeslagen. Het zijn tegenwoordig allemaal officiële monumenten, maar in die tijd? Voor drie tulpenbollen kocht je een grachtenpand… Ja, echt.

Dutch Era hotspots

Deze plekken ademen onze geschiedenis

Bezoek de Dutch Era

Dat de Dutch Era een grote rol heeft gespeeld in de Nederlandse geschiedenis mag wel duidelijk zijn. Dat heeft ook zijn positieve weerslag op hoe ons landschap er nu uit ziet. Hamvraag: waar zie je dat nu het best? We lichten een paar plekken uit.

Lady walks through characteristic street Enkhuizen

Hoorn en Enkhuizen

De haven in Hoorn bewijst onze behoefte tot het bevaren van vele zeeën. Een prachtige en karakteristieke haven, met een klassieke uitstraling. En bekijk bijvoorbeeld het beeld De Scheepsjongens van Bontekoe. Bontekoe was een schipper in dienst van de VOC. Iets verderop is de haven van Enkhuizen ook zéker de moeite waard.

Ladies enjoying the harbor of Hoorn

Leiden

Ga naar Leiden en je ontkomt niet aan haar voorliefde voor Rembrandt in bijvoorbeeld Museum De Lakenhal, maar ook bij de Young Rembrandt School. Verder laten de Pieterskerk, de Latijnse School en Molen De Put goed de bouwstijl uit de 17e eeuw zien. Genieten!

Portraits Rembrandt De Lakenhal Leiden

Delft

Nergens is de Dutch Era zo zichtbaar als hier. Van het Oost-Indisch Huis Oude Delft 39 tot het Straatje van Vermeer en van de Oude Kerk tot het speciale hekwerk voor Antoni van Leeuwenhoek: in Delft zie, ruik en proef je de Dutch Era.

Couple at Rijksmonument Oost-Indisch Huis Delft

Haarlem

Loop over de Grote Markt en vergaap je aan de Vleeshal, waar tegenwoordig het Frans Halsmuseum is gevestigd. In de Spaarnestad is de Dutch Era alom vertegenwoordigd. Bezoek het oudste museum van Nederland, het Teylers museum, of drink koffie in een van de gezellige uitspanningen.

Couple looking down from balustrade Teylers Museum Haarlem

Dordrecht

Met prachtige historische panden als Stockholm en het Dordts Patriciërshuis is de Wolwevershaven de plek in Dordrecht om te bezoeken als je alles uit je Dutch Era-ervaring wil halen. Maar vergeet zeker niet het Dordrechts Museum. En als je er dan toch bent? Even bijkomen in de Kloostertuin.

Dordrecht Wolwevershaven Stockholm building