Eise Eisinga Planetarium

Een planetarium in je woonkamer

© Bertel Kolthof via Stichting Werelderfgoed Nederland

Tussen 1774 en 1781 bouwde de Friese wolkammer Eise Eisinga het planetarium in zijn eigen huis. Het mechanische model van ons zonnestelsel was bevestigd aan het plafond van de woonkamer. Met een indrukwekkend systeem van wieltjes en gewichten wist hij de beweging van de hemellichamen na te bootsen, inclusief de zon, de maan en alle toen bekende planeten. Eisinga’s berekeningen waren zo nauwkeurig dat ze tot op de dag van vandaag nog steeds kloppen.

Willem I, Prins van Oranje en de eerste Koning der Nederlanden, was zo onder de indruk van de constructie dat hij het huis kocht en er een koninklijk planetarium van maakte. Daarmee werd het toegankelijk voor het publiek.

Volgens de overlevering bouwde Eisinga het planetarium om een onheilsvoorspelling door de Friese dominee Eelco Alta te ontkrachten. De dominee meende dat de planeten en de maan met elkaar in botsing zouden komen, met de vernietiging van de aarde als gevolg. Met zijn planetarium wilde Eisinga het volk laten zien hoe het zonnestelsel in elkaar zat, zodat mensen zelf konden zien dat er geen reden was tot paniek.

Het Eise Eisinga museum

© Bertel Kolthof via Stichting Werelderfgoed Nederland

Je kunt Eisinga’s historische grachtenpand in Franeker bezoeken om meer te ontdekken over de man zelf en zijn werk. Zijn mechanische planetarium geeft nog steeds de huidige stand van de planeten weer, en de instrumenten waarmee Eisinga de metingen van deze posities uitvoerde zijn te zien in zijn oude wolkammerij. De bioscoop en de wisselende tentoonstellingen bieden inzicht in de moderne astronomie, voor iedereen die het zonnestelsel zelf wil ontdekken.

De benoeming tot UNESCO werelderfgoed

Het Eise Eisinga Planetarium is een historische parel waarin de geschiedenis van de astronomie en het technologische vernuft van mensen uit het verleden zichtbaar wordt. Met de toevoeging van het planetarium telt Nederland nu dertien UNESCO Werelderfgoedlocaties: twaalf in Nederland zelf en één op Curaçao. Elk van deze locaties vertelt op haar eigen manier iets over de boeiende geschiedenis en samenleving van Nederland. Een bezoek aan de Nederlandse UNESCO Werelderfgoederen betekent jezelf onderdompelen in de Nederlandse geschiedenis, en bijzondere locaties ontdekken waar je van alles te weten kunt komen over de ontwikkeling van waterbeheer, kunst en cultuur in Nederland.