Schilderkunst
De groten der aarde
Rembrandt, Vermeer, Van Gogh. Zo maar drie namen die bijna iedereen, waar ook ter wereld, wel kent. En het mooie: deze drie grote schilders komen uit Nederland. Ons land mag dan klein zijn, op het gebied van schilderkunst en creatieve expressie zijn wij misschien wel een van de allergrootste spelers ter wereld.
Nederlandse kunstenaars behoren tot de beroemdste ter wereld en musea in binnen- en buitenland zijn maar wat blij wanneer ze weer een aantal iconische meesterwerken van deze sterren mogen tonen. Want welk museum wil nou niet De Nachtwacht van Rembrandt in zijn collectie hebben? Spoiler: hij hangt in het Rijksmuseum in Amsterdam.
Hoewel er grote musea zijn in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, zijn er juist ook wereldberoemde collecties en digitale kunstbelevingen te bezoeken in kleine steden en dorpen. Denk bijvoorbeeld aan Nuenen, de plek waar Vincent van Gogh een tijdje vertoefde. Of bezoek Delft, de stad van Johannes Vermeer.
Juist dat reflecteert onze passie voor kunst goed: onze Meesters zijn overal in Nederland te vinden. Van Jeroen Bosch in Den Bosch tot Frans Hals in Haarlem - in elke provincie zijn onze kunstzinnige helden te ontdekken en te beleven.
Huh? Hollandse Meesters?
De term ‘Hollandse Meesters’ is ooit gekozen omdat de naam de grootsheid en het uitzonderlijke talent van deze kunstenaars goed weerspiegelt. Het benadrukt hun ongeëvenaarde meesterschap en hun impact op de kunstgeschiedenis. Overigens wordt ook soms de term ‘oude meesters’ gebruikt. Maar voor nu: Hollandse Meesters, dus.
Tot op de dag van vandaag blijven de Hollandse Meesters een onuitputtelijke bron van inspiratie. Hun werken worden bestudeerd, bewonderd en gewaardeerd door kunstliefhebbers over de hele wereld. Ze vormen een waardevolle erfenis die ons herinnert aan de rijke geschiedenis van de Nederlandse schilderkunst en architectuur.
En dan hebben we het niet enkel over klassiekers als Rembrandt of Van Gogh. Nee, ook modernere kunstenaars als Karel Appel en M.C. Escher hebben een onuitwisbare indruk achtergelaten. Maar denk ook aan De Stijl-beweging, met bekende namen als Piet Mondriaan of Theo van Doesburg. Opgericht in Leiden, had De Stijl begin 20e eeuw grote invloed op hoe er naar kunst gekeken werd.
Wist je dat?
Er ook een vrouwelijke Hollandse Meester uit de 17e eeuw is? Judith Leyster was als vrouwelijke kunstenaar opgenomen in het Sint-Lucasgilde.
Dutch Era
Van onschatbare waarde
De meeste Hollandse Meesters bloeiden op tijdens de Dutch Era in de 17e eeuw, een periode van economische welvaart en culturele bloei. Hun schilderijen weerspiegelen niet alleen de artistieke prestaties van die tijd, maar ook de sociale, historische en culturele context. Ze documenteren het leven, de landschappen en de maatschappelijke structuren van die periode, waardoor ze een onschatbare historische en culturele waarde hebben.
Portretten, landschappen en stillevens waren in deze tijd heel populair, maar ook ‘genreschilderkunst’ tekende die periode. Mooi voorbeeld daarvan is Het Vrolijke Huisgezin, een schilderij van Jan Steen. Te vinden in het Rijksmuseum in Amsterdam, toont het een geestige weergave van een rommelig en chaotisch huishouden. Het schilderij bevat talloze symbolen en details die wijzen op onverantwoordelijkheid en ondeugdzaamheid. Anno nu wordt ‘een huishouden van Jan Steen’ vaak gebruikt wanneer het ergens een rommeltje is.
En als je je dan toch aan het verdiepen bent in de Dutch Era, dan mag een bezoek aan het Mauritshuis in Den Haag niet ontbreken. Daar spot je bijvoorbeeld Gezicht Op Delft van Johannes Vermeer. Een perfect voorbeeld op het gebied van landschapsschilderkunst. Natuurlijk, Vincent van Gogh is de bekendste landschapsschilder van Nederland (en misschien wel ter wereld), maar tijdens de Dutch Era besloten veel schilders buiten op een krukje te gaan zitten om zich te vergapen aan ons klassieke natuurschoon om dat vervolgens te verwerken op het doek.
Van Gogh: de ultieme meester?
Nog even over Van Gogh: de impressionistische schilder liet zich inspireren door het landschap en de levensstijl van boeren in provincies als Noord-Brabant en Drenthe. Veel van zijn werken belichamen authentiek Nederland - veel geschilderde plekken zien er tegenwoordig praktisch hetzelfde uit als in 1700.
Wil je alles weten over Van Gogh? Dan kun je logischerwijs een bezoekje brengen aan het Van Gogh Museum in Amsterdam, maar meer bijzonder is het stijlvol in het groen gelegen Kröller Müller Museum in Apeldoorn. Ook tof: doe een kleine Van Gogh-tour in het landelijke Brabant.
Hier ervaar je de Hollandse Meesters écht
Mondriaan en De Stijl
Op bezoek bij Mondriaan en Rietveld
De beroemde Nederlandse kunstbeweging De Stijl ontstond in 1917. Piet Mondriaan was een van de grote vernieuwers van deze steeds abstractere kunstvorm, waarbij vlakken van primaire kleuren tegen scherpe zwarte lijnen werden geplaatst. Dit om ‘een nieuw ideaal van harmonie en orde’ te verkennen. Andere bekende namen zijn Gerrit Rietveld, Theo van Doesburg en Robert van ‘t Hof.
Kunstmuseum Den Haag, gevestigd in een Art Deco-gebouw van de Nederlandse architect Berlage, herbergt de grootste collectie van Piet Mondriaan ter wereld, inclusief het meesterwerk Victory Boogie Woogie. Het museum toont ook werken van Claude Monet, Vincent van Gogh, Pablo Picasso en vele andere kunstenaars.
Wist je dat?
Mondriaan oorspronkelijk geen fan was van rechte lijnen en geometrische vormen? Hij begon zijn artistieke carrière als een schilder van traditionele landschappen.
Liefhebbers van Mondriaan kunnen ook zijn geboorteplaats Amersfoort bezoeken, waar in zijn voormalige huis een museum zetelt. In Winterswijk staat Villa Mondriaan, waar hij zijn jeugd doorbracht. En last but not least, heeft Museum Dr8888 in Drachten een uitgebreide collectie De Stijl-kunst en -architectuur.
Een nieuw ideaal
Ontwerper en architect Gerrit Rietveld was een andere oprichter van De Stijl die nog steeds invloed heeft op het moderne Nederlandse design. Het Rietveld Schröderhuis in Utrecht is een eengezinswoning, gebouwd in 1924 volgens de idealen van De Stijl. Het wordt qua design beschouwd als een van de invloedrijkste woningen in de vroege moderne jaren: in 2000 kreeg het huis zelfs de status van werelderfgoed van UNESCO.
Meer werk van Rietveld wordt tentoongesteld in het Centraal Museum in Utrecht, inclusief een voorbeeld van zijn iconische Rood-blauwe stoel. Het museum toont ook illustraties van Dick Bruna, de maker van Nijntje. Om nog meer van het geliefde kinderboekpersonage te genieten, bezoek dan het gezellige Nijntje Museum.
Onontdekt?
Een eigenzinnige kijk
Hebben we het over de Hollandse Meesters, dan moeten we het ook hebben over twee wat minder bekende stromingen: De Haagse School & De Tachtigers. Twee bewegingen die Nederland op het wereldtoneel hebben gezet, beiden vanwege een nieuwe, eigenzinnige kijk.
De Haagse School was een 19e-eeuwse kunststroming en legde de nadruk op realistische weergave van het Nederlandse landschap en de sfeer van het dagelijkse leven.
Kenmerkend was dat die weergave tevens een spiegel probeerde te zijn van de gemoedstoestand van de kunstenaar. Jozef Israëls was een van de roergangers en veel van zijn werken zijn te vinden in het Kunstmuseum in Den Haag en het Rijksmuseum in Amsterdam. In Groningen, de geboorteplaats van Israëls, vind je een monument, gemaakt door beeldhouwer Abraham Hesselink.
Anti-Romantiek
De Tachtigers vormden vooral een vernieuwende beweging binnen de Nederlandse literatuur. Maar ook tal van (schilder)kunstenaars schaarden zich onder deze stroming, die vooral een tegenreactie op de Romantiek was. Een van de bekendste Tachtigers was George Breitner uit Rotterdam die, grappig genoeg, vooral furore maakte met zijn weergave van het stadsleven in… Amsterdam.
Breitner is tegenwoordig naamgever van een kunstopleiding: de Breitner Academie, die huisvest in onze hoofdstad en richt zich op Beeldende Vorming. Misschien komt daar binnenkort wel een nieuwe Hollandse Meesters vandaan…